«سپتامبر بدون شبکههای اجتماعی» کمپینی بود که اخیراً از سوی انجمن سلطنتی سلامت عمومی انگلیس راهاندازی شد و از کاربران شبکههای اجتماعی در فیسبوک، اینستاگرام، توییتر و اسنپ چت و .. خواست تا زمان کمتری را در این شبکهها سپری کنند. کارشناسان این انجمن معتقدند که دوری از این شبکههای اجتماعی باعث بهبود کیفیت خواب، روابط انسانها ، حس سلامت و خوشی میشود. حسین امامی، دکترای ارتباطات و پژوهشگر رسانههای اجتماعی در این خصوص با ما به گفتوگو نشست که از نظر میگذرد.
چنین کمپینهایی چقدر میتواند در پیشبرد اهدافش موفق باشد؟
هدف انجمن سلطنتی سلامت عمومی بریتانیا از برگزاری کمپین «سپتامبر بدون شبکههای اجتماعی» تغییر در سبک زندگی و دوری از اعتیاد به شبکههای اجتماعی است. برگزارکنندگان این کمپین اعتقاد دارند که با این کار میتوان کیفیت خواب، روابط انسانی را بهبود بخشید و گام مؤثری در سلامت جسم و روان برداشت.
البته آنها در این زمینه اهداف کمی هم برای خود تعریف کردهاند که بعد از پایان این کمپین پژوهش دیگری انجام دهند تا مشاهده کنند آیا این کمپین توانسته شاخصها را - خصوصاً در سه موضوعی که اشاره کردم - بهبود بخشد ؟ با این حال هرچقدر هم مشارکت مردم در این حرکت پایین باشد، ولی میتواند حداقل زنگ خطر و هشداری برای کاربران شبکههای اجتماعی باشد تا در استفاده از شبکههای اجتماعی، مصرف رسانهای را رعایت کنند.
این روزها استفاده از شبکههای اجتماعی به بخشی از زندگی افراد و یا ابزار کارشان تبدیلشده است. آیا استفاده کمتر از آنها میتواند بر کیفیت روابط اجتماعی اثرگذار باشد؟
واقعیت این است که عمدتاً استفاده از شبکههای اجتماعی اعتیادآور است و عادت اسکرول کردن یا پیمایش فهرستوار شبکههای اجتماعی زمانی که برای رفع خستگی و استراحتمان سراغش میرویم میتواند تا حدی به آرامشمان نیز منجر شود. اما در خصوص بهبود روابط اجتماعیمان بر اساس آنچه نظرسنجی انجامشده برای این کمپین هدفگذاری شده است، انتظار میرود که روابط اجتماعی از ۳۳درصد فعلی به ۵۰درصد افزایش یابد. اما اینکه کیفیت روابط اجتماعی بهبود یابد به زمان بیشتری نیاز است.
نکتهای که نباید از آن غافل شد این است که ارتباط ، تعامل و همکاری در فضای شبکههای اجتماعی نیز باعث افزایش کیفیت روابط اجتماعی نیز میشود. اما در ارتباط نزدیک با خانواده و نزدیکان ممکن است باعث کمرنگتر شدن روابط اجتماعی بین آنها شود. به همین دلیل است که میگویند شبکههای اجتماعی افراد نزدیک به هم را از هم دور و افراد دور از هم را به هم نزدیک کرده است
چنین کمپینی در ایران چقدر میتواند جوابگو باشد؟ در شرایطی که بخشی از بدنه حاکمیت با شبکههای اجتماعی خصوصاً پیامرسانهای موبایلی خارجی به مخالفت پرداخته و آن را فیلتر کرده است و از طرفی بخش زیادی از کاربران ایرانی در رسانههای آزاد و عمدتاً شبکههای اجتماعی از اخبار مطلع میشوند و نه از طریق رسانههای جمعی -خصوصاً اکنون که کمی شرایط اقتصادی دارای التهاب است- تشکیل چنین کمپینی فعلاً در ایران موفق نخواهد شد و باید شرایط زمانی مناسبتری را پیدا کرد.
او ادامه میدهد: من موافق برگزاری این کمپینها در ایران هستم چون به هرحال این مشکلات جسمی، روحی و روانی گریبان گیر نوجوانان و جوانان ما نیز شده است. اما برای اینکه بدانیم چنین کمپینهایی میتواند در ایران مفید و مؤثر واقع شود، باید صبر کرد تا نتایج نمونه این نوع کمپینهای خارجی و پژوهشهای مرتبط با آن منتشر شود.
در حال حاضر این نقد به اینستاگرام وارد است که سلامت روان افراد را به خطر میاندازد. راهحل شما برای استفاده درست از شبکههای اجتماعی چیست؟
حرف درستی است. تحقیقات نشان داده است که اینستاگرام به مرور کاربرانش را افسرده میکند. زمانی که شما از اینستاگرام استفاده میکنید با خود میگویید همه در حال خوشگذرانی هستند و من هم اینجا نشستم تنها ، بیکار و بیحوصله. همه یا رستوراناند، یا دور هم جمعاند و یا مهمانیاند و یا در حال سفر و تفریحاند. همه اینقدر شاد و سرخوش هستند و یا این همه زیبارو و خوشپوش و من چقدر بدشانسم! ما هم نیازمند تأیید آنها و نیازمند لایک و کامنتهایشان هستیم تا انرژی بگیریم. البته خیلی هم لایکهای خوبی میگیریم. ولی در این مسابقه زندگی اینستاگرامی ذرهذره افسردگی تلنبار میشود. از مقایسهی زندگی خودمان با زندگی اینستاگرامی دیگران غمگین میشویم و هرچه زمان بیشتری را در اینستاگرام میگذرانیم حس خوشبختی از ما دورتر میشود.
چه راهکارهایی برای استفاده درست از شبکههای اجتماعی وجود دارد؟
یکی از مهمترین راهکارها کنترل مصرف رسانهای است. یک رژیم رسانهای سختگیرانه برای خودمان در استفاده از شبکههای اجتماعی داشته باشیم. یعنی به زبان ساده، خاموش کردن اینترنت تلفن همراه و کمتر مراجعه کردن به اینستاگرام و یا حتی تلگرام. سعی کنید با کارهای دیگری در زندگی واقعی خودتان را مشغول نگهدارید. مانند مطالعه کتاب و دیدن فیلم ، ورزش و… .
راهکار دیگر این است از کسانی که احساس میکنید دچار خودشیفتگی افراطی و زندگی مصنوعی هستند دوری کنید. آنها را لایک و حتی دنبال نکنید. پز دادن دیگران را جدی نگیرید. یک تغییر رفتار در دنبال کردن دیگران داشته باشید. شاید لازم باشید عدهای را حذف کنید و ذهن خود را آرامتر کنید و گام سوم این است که نیاز خودتان را در استفاده شبکههای اجتماعی تغییر دهید. یعنی فقط به فکر سرگرمی ، تفریح ، آرامش و رفع خستگی در استفاده از شبکههای اجتماعی نباشید.
ویدیو مرتبط با این خبر را اینجا ببینید