وضعیت فیس‌بوک به جایی رسیده‌است که چند روز پیش مجری بخش کسب‌وکار سی‌ان‌ان از مارک زاکربرگ، بنیان‌گذار و مدیرعامل فیس‌بوک، پرسید که آیا قصد ندارد از سمت خود استعفا کند؟ و او در جواب گفت که «چنین برنامه‌ای ندارم».
در این حال چند روز قبلتر نیز شماری از سرمایه‌گذاران در این شرکت عظیم، از زاکربرگ خواسته بودند تا از ریاست این شرکت کناره‌گیری کند.
فیس‌بوک سالی بسیار پرتلاطم را پشت سر گذاشته و مارک زاکربرگ که در اواخر ژوئیه امسال در اوج بود از آن ماه تاکنون ۳۴ میلیارد دلار از دارایی خود را از دست داده است.با اینحال او هم‌اینک ۵۲ میلیارد دلار دارایی دارد و همچنان هفتمین شخص ثروتمند در جهان است.
شرکت فیس‌بوک نیز از ماه ژوئیه ۴۰ درصد از ارزش سهام خود را از دست داده و هر سهام این شرکت در حال حاضر در حدود ۱۳۰ دلار معامله می‌شود.
از سوی دیگر مدیران مختلف این شرکت نیز در حال ترک آن بوده‌اند و اختلافات بین مدیر ارشد عملیاتی فیس‌بوک یعنی شریل سندبرگ با زاکربرگ تا جایی بالا گرفته که خبرهایی از استعفای احتمالی او نیز مطرح شده است. اما چه شد که این‌طور شد و چرا این شرکت عریض و طویل به چنین وضعی دچار شده‌است؟
اتهام اجازه دادن به پخش اخبارجعلی، نقض حریم خصوصی کاربران، دخالت در انتخابات‌ها و اجازه درج پیام‌های نفرت‌بار در ایالات متحده، هند، میانمار و دیگر کشورها از امواج سهمگینی هستند که کشتی فیس‌بوک ظرف یک سال گذشته به آنها گرفتار آمده‌است.
تخلفها کدامند؟
چندی پیش، به دنبال افشای این موضوع که مأموران روسیه آگهی‌هایی را در شبکه فیس‌بوک خریداری کرده و با خلق حساب‌های کاربری جعلی در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۶ فضای سیاسی را متشنج کرده بودند مارک زاکربرگ در مقام دفاع از شرکتش برآمد.
سپتامبر سال پیش فیس‌بوک قضیه آگهی‌ها افشا شد. فیس بوک در دوم اکتبر همان سال اعلام کرد که ۱۰ میلیون نفر ممکن است این آگهی‌های روسی را دیده باشند. در ۳۱ اکتبر همان سال گفت که ۱۲۶ میلیون آمریکایی در معرض تبلیغاتی این آگهی‌ها بوده‌اند. فیس‌بوک در اول نوامبر نیز افزود که اگر اینستاگرام را هم به این معجون اضافه کنیم در واقع این آگهی‌ها از نظر ۱۴۶ میلیون آمریکایی گذشته است، رقمی که با نصف جمعیت ایالات متحده فاصله زیادی ندارد.
این موج منفی مدتی فروکش کرده بود تا اینکه روزنامه نیویورک‌تایمز هفته پیش نوشت که فیس‌بوک برای منحرف کردن افکار عمومی از اتهام ارتباطش با دخالت روسیه در انتخابات آمریکا، یک شرکت روابط عمومی به نام «دیفاینرز» نزدیک به حزب جمهوری‌خواه را اجیر کرده تا گزارش‌های منفی در مورد شرکت‌های رقیب، نظیر اپل و گوگل، منتشر کند و به دنبال آبروریزی برای منتقدان فیس‌بوک باشد.
پس از آن مارک زاکربرگ در تماسی تلفنی با خبرنگاران گفت که از طریق خواندن گزارش نیویورک‌تایمز از ارتباط فیس‌بوک با دیفاینرز باخبر شده و شرکتش هم‌اینک روابطش را با دیفاینرز قطع کرده‌است.
هفدهم مارس امسال بود که گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه فیس‌بوک اطلاعات شخصی ۵۰ میلیون کاربر و علائق آنها را به شرکتی در لندن داده‌است تا در جریان کارزار انتخاباتی از آن استفاده کند. مارک زاکربرگ چند روزی در این باره سکوت اختیار کرد اما بعدتر اذعان کرد که شمار کاربرانی که اطلاعات‌شان به شرکت «کمبریج آنالیتیکا» انتقال پیدا کرده به مراتب بیشتر، و دست‌کم ۸۷ میلیون نفر است.
در پی انتشار این گزارش‌های جنجالی بود که مارک زاکربرگ برای ادای توضیحات به سنای آمریکا رفت و در آنجا اذعان کرد که با رشد فعلی اینترنت در جهان، دنبال کردن برخی ضوابط «اجتناب‌ناپذیر» است. او بدون اینکه لطمه زیادی بخورد از جلسه بازخواست‌های سنا عبور کرد.
دو ماه از این قضیه نگذشته بود که نیویورک‌تایمز نوشت که فیس‌بوک اطلاعات کاربران را به برخی از سازنده‌های دستگاه‌های مختلف داده است. دو روز بعد، فیس‌بوک تأیید کرد که یکی از این سازنده‌ها، شرکت چینی هواوِی ((Huawei) است که بسیاری از قانون‌گذاران در واشینگتن معتقدند پیوندهای نزدیکی با دولت چین دارد.
فهرست و پیشینه رسوایی‌ها،اتهام‌ها و چالشهای پایان ناپذیربرای فیس‌بوک به این قضایا ختم نمی‌شود اما قدم به قدم، مدیران این شرکت با پوزش‌خواهی، ارائه توضیحات، یا تغییر برخی سیاست‌ها برای عبور از این بحران‌ها کوشیده‌اند. برای نمونه فیس‌بوک پذیرفته تا در زمینه رعایت حریم خصوصی افراد، به مدت ۲۰ سال، یک سال درمیان در معرض ارزشیابی یک نهاد مستقل قرار بگیرد.
مارک زاکربرگ، جوان ۳۴ ساله اهل نیویورک، که ۱۴ سال پیش پروژه فیس‌بوک را ازخوابگاه دانشجویی خود راه‌اندازی کرد به مجری بخش کسب‌وکار سی‌ان‌ان گفت: «بسیاری از انتقادهایی که در مورد موضوعات بزرگ مطرح شده منصفانه است، اما به نظر من، اگر بخواهیم واقع‌گرا باشیم، یک تصویر بزرگ‌تر هم وجود دارد. تصویر بزرگ‌تری که در آن جهان‌بینی ما با بعضی از افرادی که در مورد ما گزارش می‌نویسند، متفاوت است.»
او ادامه داد: «مسائل بزرگی وجود دارد که سعی ندارم منکر وجودشان بشوم. گاهی پوشش‌های خبری این‌طور القا می‌کنند که کل ماجرا همین‌هاست و این درست نیست.»
