۱۴ آذرماه، سالروز درگذشت کاظم معتمدنژاد است. مردی که بیش از نیم قرن در حوزه رسانه به کار و تلاش عملی و علمی پرداخت و با کوله باری مملو از افتخار از این جهان کوچید.
فعالیت مطبوعاتی او از کیهان پیش از انقلاب آغاز شد و بعد از انجام تحصیلات مرتبط در ایران به فرانسه رفت و در حوزه رسانه به عالیترین مدارج دست یافت. بازگشت او به وطن و تلاش و پشتکارش موجب آثار و خدمات بزرگی در زمینه علوم ارتباطات و دانش رسانه در کشور شد.
کاظم معتمدنژاد روزنامه‌نگار و حقوق‌دان ایرانی، به دلیل نگارش دهها کتاب ارزشمند و نقشی که در تدریس آکادمیک علوم ارتباطات و روزنامه‌نگاری در ایران داشت به «پدر علم ارتباطات ایران» شهرت یافته بود.
در سالروز درگذشت او، نگاه ۳ تن از شاگردانش را مرور کنیم.
میراث معنوی استاد
مهدی فرقانی: دکتر معتمدنژاد برای ما میراث ماندگار هستند و می‌توان گفت که همه ما زیر مجموعه ایشان قرار می‌گیریم. از دکتر میراث مکتوب و معنوی برای آیندگان و به ویژه نسل جوان باقی مانده است که هر دوی آنها از ارزش زیادی برخوردارند. معتقدم که ارزش میراث معنوی دکتر اگر بیشتر از میراث مکتوب ایشان نباشد، کمتر هم نیست.
ما امروز نیاز به کسانی داریم که برای ما الگوی شخصیتی و اخلاقی باشند و آقای معتمدنژاد نمونه این الگوها هستند. چراکه تمام رفتارهای ایشان برای ما درس به حساب می‌آمد و امروز تکرار و انتقال این الگوها می‌تواند برای نسل جوان درسی آموختنی باشد.
دانشکده علوم ارتباطات به نوعی مالک این میراث دکتر معتمدنژاد محسوب می‌شود و این موضوع برای همه ما مغتنم است. امیدواریم بتوانیم منش و روش ایشان را در پیشبرد دانشکده پیش بگیریم. تاسیس این دانشکده تاثیر مهمی در نگرش علمی به رشته روزنامه‌نگاری داشت. چراکه پیش از آن تا این اندازه نگاه علمی به این رشته وجود نداشت و بسیاری به صرف اینکه انشای خوبی دارند، تصور می‌کردند که روزنامه‌نگارند. تاسیس دانشکده علوم ارتباطات باعث شد تا نگرش علمی به رشته روزنامه‌نگاری ایجاد شود و این اقدام که به لطف دکتر معتمدنژاد صورت گرفت، بسیار تاثیرگذار محسوب می‌شود.
دکتر معتمدنژاد برای نخستین بار بحث اصول اخلاق حرفه‌ای، استقلال روزنامه‌نگاران، نظام جامع رسانه‌ها و موارد دیگری از این دست را مطرح کرد و ما امروز پیشرو راه او هستیم. یکی دیگر از صفات خوب دکتر معتمدنژاد روحیه مشارکتی او بود و ایشان معتقد بودند که برای پیشرفت و توسعه کشور باید هر کاری کرد و به همین خاطر به خاطر نگاه‌های سیاسی یا سلیقه‌ای از مشارکت‌هایشان کم نمی‌کردند. ما نیز از ایشان این روحیه مشارکت را یاد گرفته‌ایم که برای توسعه کشور به هر قیمتی تلاش کنیم.
خانه‌ای برای خانواده پراکنده مطبوعات
هادی خانیکی: دکتر همیشه آرزو داشت که همچون پدری که واقعا هم صفت پدری شایسته اوست، برای خانواده پراکنده مطبوعات خانه‌ای را تدارک ببیند و اینکه که ما در خانه علوم ارتباطات او حضور داریم، باید یاد او را زنده نگه داریم. اگر ما هر سال به مناسبت سالروز درگذشت او گرد هم جمع می‌شویم تنها به خاطر نیاز خود ما به نام اوست و نه نیاز نام او به برگزاری چنین مراسمی.
مفهوم پدر علم ارتباطات ایران براندازه نام دکتر معتمدنژاد است. او پدری بود با همه ویژگی‌های معمول یک پدر از اقتدار و مدیریت گرفته تا غم‌خواری. نگاه او هیچ‌گاه از بالا به پایین نبود، با زبان نصیحت سخن نمی‌گفت، دستور نمی‌داد و همیشه با زبان محبت سخن می‌گفت و در عین حال از هیچ آیین علمی غفلت نمی‌کرد.
دکتر معتمدنژاد با کارهای کوچک به علم ارتباطات سامان داد. او استادی بود که به همه شاگردان خود احترام می‌گذاشت و واقعاً باور داشت که از شاگردانش نیز می‌آموزد. او چنان به زمینه علمی که در آن فعالیت می‌کرد مسلط بود که هیچ واژه علمی را در غیر از جایگاه خود بکار نمی‌برد.
داشتن رویکرد انتقادی، تاریخی، دربرگیرنده بودن، روزآمدی، مساله‌محوری، داشتن رویکرد بازنگری، آینده‌نگری، بهره‌گیری از دموکراسی در خواندن بررسی مقالات علمی، تکیه بر جریان آزاد اطلاعات، توجه به تکثر، استقلال و توسعه و بهبود قانونی از مهمترین و اصلی‌ترین ویژگی‌های علمی زنده‌یاد معتمدنژاد بود.
فرصت شاگردی دکتر معتمدنژاد
یونس شکرخواه: صادقانه می‌گویم شماها که فرصت شاگردی ایشان را نداشته‌اید باخته‌اید و ما که این فرصت را به دست آوردیم بردیم. بدون هیچ اغراقی اگر دهها سال دیگر دور هم جمع شویم باز هم می‌توانیم درباره او حرف بزنیم. این به هیچ‌وجه شیفتگی نیست، بلکه لمس یک حقیقت است.
ما از مردی سخن می‌گوییم که افق و آرمان داشت و می‌دانست که چگونه با دانشجویان خود برخورد کند. نمی‌شود تولیدات او را تنها منحصر به کتاب‌هایش دانست، بلکه این موضوع شامل دانشجویان و دوستان او نیز می‌شود. دکتر معتمدنژاد به خوبی می‌دانست که چه کتاب‌هایی را برای آموزش و چه کتاب‌هایی را برای تصمیم‌گیران بنویسد.
او توانست ارتباطات را از زیر سایه سنگین جامعه‌شناسی بیرون بیاورد و این رشته را شانه به شانه علوم سیاسی پرورش دهد. ما امروز باید بدانیم که مدیون و وام‌دار ابدی او هستیم.
از این فرصت استفاده می‌کنم و پیشنهاد می‌دهم که هر یک از شما اساتید حوزه ارتباطات یکی از بحث‌های علمی زنده‌یاد معتمدنژاد را مورد بررسی قرار بدهید و بگویید که او در این زمینه توانست چه کارهایی را انجام بدهد و چه مسیری را پشت سر گذاشت و ما چطور می‌توانیم این مسیر را ادامه بدهیم. من رسماً اعلام می‌کنم که بخش جامعه اطلاعاتی را از ابتدا تا انتها برعهده می‌گیرم.
