جذابیت رسانه‌ای و نادیده گرفتن اخلاق حرفه‌ای

جذابیت رسانه‌ای و نادیده گرفتن اخلاق حرفه‌ای 
تاریخ انتشار : جمعه, ۱۰ خرداد ۱۳۹۸

انتشار فیلم دستگیری محمدعلی نجفی، مدیر باسابقه اجرایی کشور بدلیل ارتکاب قتل در رسانه ملی بازتاب‌های گسترده‌ای در میان افکار عمومی داشت. در این میان برخی کارشناسان و حقوقدانان معتقدند که اگرچه شاید رسانه ملی با هدف اطلاع‌رسانی و شفاف‌سازی، اقدام به پخش سریع و لحظه به لحظه این حادثه داشته، اما به تصویر کشیدن آشکار اسلحه و شمردن گلوله‎ها توسط خبرنگار صدا و سیما بدون آنکه ضوابط قانونی رعایت شده یا اقدامات پلیسی در جریان پرونده صورت گرفته باشد، به ابهاماتی درباره اهداف و ابعاد این نوع پوشش خبری منجر شده است. مهدی فرقانی، رئیس دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی در یادداشتی کوتاه به این موضوع پرداخته است.
چارچوب‌های اخلاقی و حرفه‌ای خاصی برای رسانه‌ها در زمان چنین حوادثی وجود دارد و بر همین اساس، لازم است آنها در زمان پخش اخباری که حاوی بدآموزی و خشونت است بسیار محتاطانه عمل کنند. این چارچوب‌ها تنها مربوط به کشور ما نیست و تمام کشورهای دنیا ملزم به رعایت آن هستند. همچنین بر اساس قانون مطبوعات و مجازات عمومی، رسانه قبل از اثبات جرم و صدور حکم محکومیت مجاز به پخش تصویر و اطلاعات مجرم نیست. بر این اساس، انتشار تصویر آلت قتل در صدا و سیما آن هم در دست خبرنگار، بشدت نادرست است. آلت قتل باید توسط پلیس ضبط می‌شد. این درحالی است که شاهد به دست گرفتن اسلحه توسط خبرنگار رسانه ملی بودیم؛ اتفاقی که در طول سال‌های اخیر چه در رسانه‌های داخلی و خارجی بی‌سابقه است. بر اساس قانون، آلت قتل باید همان‌طور که از مظنون ضبط شده در اختیار پلیس قرار بگیرد، نه این‌که در روز اول اسلحه را به خبرنگار بدهند و از او فیلم بگیرند.
 اگر این اتفاق در هر رسانه‌ای جز صدا و سیما هم اتفاق می‌افتاد از نظر حقوقی و رسانه‌ای مطلوب نبود.بنظر می‎رسد، رسانه ملی باید شیوه نامه خاصی برای انتشار اخبار خود داشته باشد. رسانه نباید در زمان پخش اخبار خود نسبت به او زاویه سیاسی داشته باشد. به صورتی که اگر با او مشکل داشت تصویرش را پخش کند و اگر زاویه‌دار نبود به راحتی از او گذشت کند. این شیوه‌نامه به معنای مشروعیت یک رسانه تلقی می‌شود و به نظر من هیچکدام از اصول اخلاقی لازم در صدا و سیما در مورد این حادثه رعایت نشد. مطمئناً همکاران صدا و سیما هم برای این کار دلایل خاصی دارند، اما اگر بخواهیم به این نکته توجه کنیم که فرد خودش به جرم خود اعتراف کرده هم باز طبق قانون، قبل از صدورحکم، مجاز به پخش تصویر او نیستیم.
                                                                          *********
توضیح: محمد علی نجفی از جمله چهره‎های شناخته شده در عمر ۴۰ ساله جمهوری اسلامی است. او از ابتدای انقلاب تا سال گذشته، عهده دار مسئولیت‎های مختلفی بوده است. از وزیری آموزش عالی تا آموزش و پرورش، از ریاست سازمان میراث فرهنگی تا شهرداری تهران. او همچنین استاد دانشگاه و از موسسین حزب کارگزاران سازندگی بوده است.
محمدعلی نجفی که رتبه یک دانشگاه شریف و رتبه یک دانشگاه ام آی تی را در سابقه تحصیلی‎اش دارد، کمی قبل از شهردار شدنش با میترا استاد آشنا شد. استاد قصد داشت که نامزد انتخابات شورای شهر در اسلامشهر شود و دیداری با نجفی داشت تا او با اصلاح طلبان اسلامشهر برای حمایت از او رایزنی کند. نجفی که از همسر اول فرزندی نداشت، عاشق او می‎شود و با او ازدواج می‎کند. این در حالی بود که او از همسر اول جدا نشد.
او سه‎شنبه ۷ خرداد ۱۳۹۸، پس از آنکه پسر ۱۳ ساله او به مدرسه می‎رود، به حمام می‎رود و در آن موقع محمدعلی نجفی با اسلحه‎ای که از سالها پیش در اختیار داشته، وارد حمام می‎شود و او را می‎کشد. هر چند او در اعترافاتش می‎گوید که بدلیل توهین‎های مستمر او به وی و پدرش و آزار و اذیت‎ها، می‎خواسته تهدیدش کند و با یورش او به سمتش، مورد اصابت گلوله قرار می‎گیرد.نجفی در سخنانش که از رسانه‎ها پخش شد، توضیح داد که بنا بر شواهدی که برای او محرز است، همسرش با نهادهای امنیتی یا فردی در آن مجموعه نظیر در تماس بوده و پیامهایی رد و بدل می‎شده است. این خبر تلخ در شرایطی که همه جامعه متوجه مسائل تحریم و احتمال رویارویی نظامی ایران و آمریکا بود، برای چند روز همه مسائل را تحت‎الشعاع قرار داد.

یکی از روایت‌های جدی در این ایام که از برخی اهالی رسانه‌ها شنیده شد، پرستو خوانی همسر دوم و مقتول وی، میترا استاد است. پرستو در ادبیات سیاسی، به طعمه‎هایی گفته می‎شود که توسط نهادهای امنیتی، برای مقامات مهم و موثر از طریق زنان جوان و جذاب پهن می‎شود. موضوعی که در صورت اثبات یا عدم اثبات، از اشتباه و خطای محرز قتل نمی‎کاهد.