برنامه بازاریابی استراتژیک یا Strategic Marketing Plan فرآیندی است که یک شرکت، برای طراحی و اجرای مؤثر استراتژیهای بازاریابی در نظر میگیرد. برنامه بازاریابی استراتژیک ، ابعاد مختلف بازاریابی شرکت و توسعه کسب وکار را مورد توجه قرار میدهد. برای اجرای مؤثر برنامه ریزی بازاریابی استراتژیک، موارد زیر را باید در نظر گرفت :
- شناسایی فرصتهای ارتقای کسب وکار و ارزیابی فرصتهای استراتژی بازاریابی؛
- تحقیق، تحلیل و شناسایی بازارهای هدف؛
- سازماندهی یک جایگاه استراتژیک برای شرکت به منظور پیگیری و چگونگی اجرای استراتژی؛
- تدوین و اجرای یک برنامه بازاریابی و سپس اندازه گیری
- ارزیابی نتایج فعالیتهای بازاریابی استراتژیک شرکت
برنامههای بازاریابی استراتژیک
برنامه بازاریابی استراتژیک، فعالیتهای مشتری محور را با مسیر کلی که لازم است برای رسیدن به موفقیت طی شود، ادغام میکند. برای مثال تقسیم بندی بازار در این نوع بازاریابی، نقشی حیاتی را ایفا میکند. تفاوتهای جغرافیایی و جمعیتی بازارهای هدف، میتواند بر روی عادات خرید مشتریان شما تأثیر بگذارد. برنامه ریزی بازاریابی استراتژیک به شما کمک میکند که این تفاوتها را شناسایی کرده و با توجه به آن، پیام بازاریابی خود را به گوش مشتریان هدف برسانید و سپس محصولات و خدمات کسب و کار خود را با نیازهای فردی قسمتهای مختلف بازار هماهنگ کنید.
ایجاد برنامه بازاریابی استراتژیک
فرآیند برنامه بازاریابی استراتژیک به طور معمول سه مرحله ی زیر را در بر می گیرد :
۱- بخشبندی بازار: جغرافیایی / جمعیت شناختی / روان شناختی / رفتار شناسی
۲- فرم دادن و شرح توضیحات بخش های بازار: پتانسیل درآمدی / پتانسیل سهم بازار/ پتانسیل سودآوری
۳- توسعه استراتژی بازاریابی مربوط به بخش بندیهای بازار
رهبریت بازار یا توسعه خط محصول / بازاریابی انبوه یا بازاریابی هدف گذاری شده / فروش مستقیم یا غیر مستقیم
تهیه برنامه
پس از تحلیل بخش بندی بازار، علایق مشتریان و فرآیند خرید، زمان خلق و تهیه برنامه بازاریابی استراتژیک است. برنامه بازاریابی استراتژیک معمولا شامل این اطلاعات است :
- تحلیل وضعیت به این معنا که شرکت در حال حاضر در چه موقعیت و جایگاهی قرار دارد؟
- ویژگی های بازار
- شاخص های کلیدی موفقیت
- ملاحظات تکنولوژیک
- محیط قانونی
- محیط اجتماعی
- مشکلات و فرصتها
- اهداف بازاریابی به این معنا که مدیران می خواهند شرکت به چه موقعیتی دست یابد؟
- شرح توضیحات محصول
- بازار هدف
- حجم بازار از نظر ارزش مالی یا تعداد خریداران
- استراتژی بازاریابی به این معنا که شرکت برای رسیدن به هدفش، باید چه کاری انجام دهد؟
- استراتژی محصول
- استراتژی قیمت گذاری
- استراتژی ترفیع
- استراتژی توزیع
- طرح ریزی استراتژی بازاریابی
اجزاء بازاریابی استراتژیک
- جایگاه یابی شرکت : در این بخش جایگاه شرکت از منظر مالی و در مقایسه با شرایط بازار و رقبا مشخص شده و در نهایت جدول تحلیل SWOT برای شرکت به دست می آید. این کار با هدف شناسایی نقاط ضعف و نقاط قوت، فرصتها و تهدیدهای آن است.
- اهداف و استراتژیها : یک برنامه بازاریابی استراتژیک بدون اهداف و استراتژی قابل اجرا نخواهد بود. اهداف، منطق منابع تولید، توزیع و بازاریابی را در دنیای واقعی مشخص می کند. اهداف و استراتژیهای شرکت مشخص می کند، باید از چه تاکتیکهایی استفاده کنیم.
- فرصتهای بازار : یک برنامه بازاریابی استراتژیک خوب، باید فرصت های موجود در بازار که ممکن است در بلند مدت تاثیرگذاری زیادی بر شرکت داشته باشد، را شناسایی کند. به این صورت، گروه اجرایی قادر خواهد بود منابع خود را به مواردی اختصاص دهد که بیشترین بازخورد و منفعت را به شرکت می رسانند.
- تعریف بازار هدف : بسیار مهم است که گروه و مخاطبان هدف خود را برای تمام محصولات و خدمات تان، شناسایی کنید. شناسایی بازار هدف به شما کمک می کند که راحت تر در مورد نیازها، خواستهها و حتی ترجیحات مخاطبانتان تحقیق کنید و از این طریق میزان فروش خود را افزایش دهید.
- بودجه ی بازاریابی : آخرین و مهم ترین جزء، مشخص کردن بودجه مورد نیاز برای انجام برنامههای بازاریابی است. تعیین بودجه کمک می کند قادر باشید اولویت های اجرایی خود را متناسب با بودجهای که در اختیار دارید، شناسایی کنید.
مطالعه استراتژی اقیانوس آبی (Blue Ocean) و چارچوب آن در ارتباط با این موضوع مفید است.
کاربردهای برنامهی بازاریابی استراتژیک
با اجرای برنامه ی بازاریابی استراتژیک، شرکت می تواند کسب وکار روزانه خود را هدایت کرده و برای تصمیم گیریهای کوتاه مدت و بلند مدت از آن استفاده کند. اجرای برنامه بازاریابی استراتژیک، به شرکتها برای تدوین و اجرای کمپین های بازاریابی یکپارچه کمک می کند. برنامه ی بازاریابی استراتژیک، در رابطه با توسعه محصولات و خدمات، توسعه پیشنهادات تجاری به منظور گسترش برنامه فروش شرکت نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
چگونگی استفاده از برنامه بازاریابی استراتژیک
وقتی گروه اجرایی، برنامه بازاریابی استراتژیک را تدوین کرد، نوبت ی تهیه کردن برنامههای تاکتیکی بازاریابی و ملزومات پروژه برای اجرای برنامه تدوین شده است. برنامههای تاکتیکی معمولا موارد زیر را شامل میشوند :
- برنامه توسعه محصول
- برنامه ارتباطات بازاریابی
- برنامه توسعه و گسترش فروش
- برنامه خدمات مشتریان
- چارچوب زمانی برنامه
ذکراین نکته لازم است که بدانید برنامه ریزی بازاریابی استراتژیک، فرآیندی نیست که تنها یکبار اجرا شود و سپس پایان پذیرد. این کار، عملی مستمر است. معمولا شرکتها، برنامهی بازاریابی استراتژیک را طوری طراحی میکنند که دورههای کوتاه مدت ( یک ساله ) و بلند مدت ( دو، سه و پنج ساله ) را پوشش می دهد. هنگامی که یک برنامه بازاریابی استراتژیک به اجرا گذاشته می شود، شرکت آن را به طور آزمایشی برای شش ماه تا یک سال اجرا می کند و سپس با سنجش نتایج روشهای بازاریابی اجرا شده، آن را مورد ارزیابی قرار می دهد. شرکت باید بعد از ارزیابی اجرای شش ماهه یا یک ساله ی برنامهی بازاریابی استراتژیک، به بهبود فعالیتهایی بپردازد که انتظارات لازم را برآورده نکرده و برنامه هایی را که به موفقیت رسیده است را توسعه دهد و تکرار کند.
مطالعه مباحث بازاریابی چریکی یا گوریلا مارکتینگ (پارتیزانی) در این بخش مفید خواهد بود.
قالب معمول در برنامه بازاریابی استراتژیک
بهترین و ساده ترین قالب برای نوشتن یک برنامه بازاریابی، بخش های زیر را شامل می شود :
بخش اول : خلاصه مدیریتی
این بخش را باید در مرحله آخر و پس از اتمام نگارش سایر بخشها، بنویسید. همانطور که از نام آن پیدا است، این بخش خلاصهای است از کل بخشهایی که در برنامه بازاریابی نوشته می شود. این بخش نمایی کلی از برنامه بازاریابی شما ایجاد می کند و فهم آن را برای مدیران آسان تر مینماید.
بخش دوم : مشتریان هدف
این بخش مشتریان شما را به طور کامل وصف می کند و ضمن شناسایی تمام خصوصیات جمعیت شناختی، روان شناختی و مواردی از این دست، نتیجه تحقیق شما در مورد آنها را مشخص میکند.هرچه قدر در شناخت مخاطبان هدف خود شفافتر عمل کرده باشید ، با زبان آنها آشناتر خواهید بود. بنابراین در انتخاب و اجرای کمپین و تبلیغات خود بهتر عمل می کنید.
بخش سوم : گزاره فروش منحصر به فرد
این بخش نقاط تمایز شما را نسبت به رقبایتان مشخص میکند. در انتخاب و معرفی این بخش دقت لازم را داشته باشید و سعی کنید ادعای شما خلاف واقع نباشد. آن را مختصر و گیرا بنویسید.
بخش چهارم : قیمتگذاری و استراتژی جایگاهیابی
قیمتگذاری و استراتژی جایگاهیابی شما باید تنظیم شده و منطبق باشند. برای مثال اگر در نظر دارید افراد متوسط جامعه را هدف قرار دهید، نباید قیمت خود را بالاتر از میزان مشخصی انتخاب کنید. چرا که در این صورت، مخاطبان هدفتان از محصول شما خرید نخواهند کرد. در این بخش تمایلات جایگاهیابی خود و نحوه انطباق و حمایت قیمتگذاری صورت گرفته از این انتظارات را مشخص کنید.
بخش پنجم : برنامه توزیع
این بخش به صورت جزئی مشخص می کند، مخاطبان و مشتریان شما از طریق چه کانالهایی به محصول شما دسترسی پیدا میکنند. در این بخش استراتژیهای توزیع مشخص میشود. به یاد داشته باشید می توانید برای مشتریان و بازارهدف خود از چندین کانال توزیع استفاده کنید.
مطالعه محتواهایی در ارتباط با راهکارهایی برای بازاریابی محتوا و ساخت محتوایی که بازدید کنندگان می پسندند، در این بخش به شما کمک میکند.
مزایای برنامه بازاریابی استراتژیک
مزیت اولیه برنامه ی بازاریابی استراتژیک، ارائه مسیر مشخص و مدون بازاریابی است که کسب وکار شما را ، به درستی به سمت اهداف و مقاصدتان راهنمایی میکند. دومین مزیت، ایجاد یک سیستم پیام رسانی یکپارچه و مستمر است که می توان از آن در داخل و خارج شرکت بهره برد. سیستم بازاریابی استراتژیک موجب کارآیی شرکت میشود، چرا که کارکنان و مشتریان در مورد نوع و کیفیت خدمات شرکت و چگونگی ارائه آن آگاه میشوند و به سمت یک هدف مشترک حرکت میکنند.
نتیجهگیری
برای داشتن یک برنامه ریزی بازاریابی استراتژیک موثر، انجام تحقیقات گسترده و شناسایی کامل بازار هدف، ضروری است. مسأله شناخت بازار، هدف بسیار مهم است. اینکه آنها چگونه فکر می کنند؟ چه احساسی دارند؟ شغلشان چیست؟ سنشان چقدر است؟ کجا زندگی میکنند؟ و سرگرمی آنها چیست؟ برای اینکه محصولات و خدمات، سازگار با نیازهای بازار هدف باشد، باید بتوان مانند آنها زندگی کرد، فکر کرد، نفس کشید و احساس کرد.
نکته دیگری که شرکتها باید به آن توجه کنند این است که بازاریابی را همزمان با تولید و گسترش محصولات و خدماتشان انجام دهند تا از فروش محصول اطمینان یابند. نه اینکه بعد از پایان تولید محصول و خدمت، برای فروش آن به بازاریابی پرداخته و به دنبال بازار هدف باشند. از اینرو تهیه برنامه بازاریابی استراتژیک به شما کمک می کند، فرآیند بازاریابی خود را مرحله به مرحله پیش ببرید و از مسیر خارج نشوید.