اطلاعات، رکن اصلی توسعه و اقتدار ملی

جادوی اطلاعات,قدرت اطلاعات, اطلاع و ارتباط ,مفهوم ارتباط ,نظام‎های اطلاعاتی , ویژگی نظام‎های اطلاعاتی , انقلاب ارتباطات, گردش آزاد اطلاعات, جی فولیه , سی رایت میلز,داریوش عباسی
تاریخ انتشار : دوشنبه, ۱۴ مرداد ۱۳۹۸

اطلاع، نوعی ارتباط است، ولی از نظر معنا با ارتباط متفاوت است. در واقع، اگرچه هر اطلاع‎رسانی نوعی ارتباط محسوب می‎شود، ولی هر ارتباطی، اطلاع نیست.

به عبارت دیگر، می‎توان ارتباط برقرار کرد، بدون آنکه اطلاعاتی رد و بدل شود. "جی فولیه"، جامعه شناس فرانسوی می‎گوید: اطلاع نوعی ارتباط است که در آن، مطالبی درباره یک واقعیت، یک رویداد یا  یک پیشرفت جدید و بدیع گفته می‎شود، بدون وجود این عنصر بدیع و نوظهور، ارتباط در حد همان اطلاع باقی می‎ماند. او در پیوند با این موضوع، دو مثال می‎زند.

مثال اول: فرض کنیم عاشق جوانی برای چندمین بار درباره عشق خود به معشوقه‎اش، با او راز و نیاز کند. در این موقعیت، ارتباط برقرار می‎شود، اما اطلاعاتی رد و بدل نمی‎شود. زیرا معشوقه قبلا از احساسات معشوق آگاه بوده است. او در ادامه می‎گوید: اگر این عاشق، اظهار عشق و تاثیر آن را در جایی به ثبت می‎رساند یا مثلا در نشریه‎ای چاپ می‎کرد، در آن صورت اطلاع حادث می‎شد.

مثال دوم: گروهی از مردم، شاهد ریزش باران هستند. اگر آنها درباره باران گفت و گو کنند و هیچ اطلاعاتی رد و بدل نشود، در آن صورت همه آنها صرفا یک واقعیت را بیان می‎کنند. اما وقتی گوینده رادیو یا تلویزیون وضع هوا را پیش بینی می‎کند، اطلاعاتی را منتقل می‎سازد.

برای آنکه مفهوم اطلاع روشن‎تر شود، باید به ارزش پیام برای گیرنده توجه شود. به طور کلی گیرنده، هنگامی تحت تاثیر یک پیام قرار می‎گیرد که این پیام نسبت به آنچه می‎دانسته است، تازگی داشته باشد. به عبارت دیگر، هر پیام به منظور انتقال یک آگاهی تازه عرضه می‎شود و میزان همین آگاهی تازه است که تحت عنوان اطلاع، واحد ارزیابی قرار می‎گیرد. در هر ارتباطی که بین فرستنده و گیرنده برقرار می‎شود، ضمن تبادل پیام، تعدادی از آگاهی‎های پیشین نیز به گیرنده منتقل می‎شود و چون ارزش اطلاع موجود در هر پیام برای گیرنده، به میزان تازه بودن و غیرقابل پیش بینی بودن آن بستگی دارد، بنابراین هر اندازه که عناصر تازه یک پیام بیشتر باشد، ارزش آن بیشتر خواهد بود.

مفهوم ارتباط وجوه بسیار متفاوتی دارد. انقلاب ارتباطات، تحول بسیار زیادی در زمینه انتشار اطلاعات ایجاد کرده است. در گذشته، اطلاعات در اختیار نخبگان بود. اما در پرتو پیشرفت دانش و دسترسی‎های تازه ناشی از فناوری‎ها، اطلاعات بیشتری در اختیار همگان است. تا جایی که برخی می‎گویند: امروز اطلاعات، بیشتر دست دوم است.

" سی رایت میلز" جامعه شناس آمریکایی می‎گوید: تنها مقدار ناچیزی از اطلاعات ما، دست اول است.

ما بیشتر تصاویر ذهنی خویش را از طریق رسانه‎ها کسب می‎کنیم. به طوری که اغلب حتی به آنچه در برابر دیدگانمان رخ می‎دهد نیز باور نداریم. با این نگرش، رسانه‎ها علاوه بر دادن اطلاعات به ما، به تجارب ما هم سمت و سو می‎دهند.به اعتقاد او، معیارهای ما از حیث زود باوری و از نظر فهم واقعیت، بیشتر به وسیله رسانه‎ها تعیین می‎شود تا از طریق تجارب پراکنده خودمان.

اگرچه تولید اطلاعات یکی از دستاوردهای انسان است، ولی ابزار و تکنولوژی در آن نقش مهمی دارد. در واقع هر نوع تولید انسانی، به گونه‎ای اطلاعات است. زیر ذهن در شناخت و تبدیل آن موثر بوده است.

موضوع مهم دیگر، مساله افزایش جمعیت و فزونی اطلاعات است. شمار انسانهایی که اکنون روی کره زمین زندگی می‎کند، از مجموع همه انسانهایی که در طول تاریخ می‎زیسته‎اند، بیشتر است. در چنین شرایطی، هیچ انسانی حتی دانشمندترین افراد، به تنهایی نمی‎تواند به تمامی اطلاعات مورد نیاز دست یابد و بر آنها چیره شود. زیرا شتاب تحولات در همه حوزه‎ها بسیار چشمگیر است و اطلاعات مدام کهنه و منسوخ می‎شوند.

امروزه اطلاعات، ماده‎ای گرانبها شده و وابسته به نظامهای اطلاعاتی و ارتباطی پیشرفته است. مغز انسان دیگر یارای انباشت این میزان اطلاعات را ندارد. صنعت الکترونیک در نگهداشت و انتقال اطلاعات نقش مهمی را ایفا کرده و می‎کند. در ادامه، پردازنده‎های اطلاعات، به تولید و پرداخت اطلاعات در کنار وظایف نگهداری و انتقال آمده‎اند.

نظام‎های اطلاعاتی، ویژگی‎هایی دارد که باید آنها را بشناسیم و به آنها توجه کنیم.

یک نظام اطلاعاتی در وهله نخست باید به استفاده کننده بگوید اطلاعاتش را کجا بیابد. دوم آنکه هر زمان که استفاده کننده تصمیم گرفت اطلاعاتی را به دست آورد، آن اطلاعات را به او بدهد. سوم آنکه هر زمان استفاده کننده تعیین کرد، به درخواستهای او پاسخ بگوید.

در نهایت باید گفت گردش آزاد اطلاعات و روزآمد نمودن نظامهای ارتباطی و اطلاعاتی، برنامه ریزی و سیاست‎گذاری و تصمیم‎گیری را بهبود می‎بخشد. در برخی کشورها، اطلاعات در ردیف تامین انرژی مهم است. تفاوت کشورهای پیشرفته و عقب افتاده در نقش و ارزشی است که به اطلاعات می‎دهند. بر اساس نظر برخی سیاستمداران در یکی از گزارشات باشگاه رم، قدرت در جایی متمرکز می‎شود که بیشترین اطلاعات در آنجا وجود دارد.

بنابراین، توانایی و تسلط کشورها به میزان تولید اطلاعات در آن کشورها و سیاستها و برنامه‎هایشان در تولید، نگهداری، انباشت و انتقال اطلاعات است.