گویی در نقطهای ناشناخته از تهران هستیم. میدان بهارستان تنها بخش باقیمانده از تهران است که هنوز آواز روشنفکری از سازهای آن برمیخیزد. نرسیده به میدان، شرکت سهامی انتشار که سنگ بنای آن بر تاریخ است و گویا تصویر طالقانی و سحابی و آرام و بنیانگذاران دیگر آن هنوز شاهد اتفاقات این مکان هستند. عصر جمعه ۱۰ آذر که در شهر جز رفتوآمدهای بدون عجله چیزی بهچشم نمیخورد، کسانی به اینجا آمدند تا شاهد رونمایی از کتاب کوچکی باشند که قرار بود امضای فریدون مجلسی بهجای نویسنده و مترجم کتاب بیتا عظیمی نژادان - که غایب این مراسم بود - بر آن یادگار بماند.
«آری صدا را باید بالا برد» گزیده مقالاتی از آلبر کامو، مری کینگ، ری کاوانگ، ماریا پُپوا، رابرت زارِتسکی، کاتلین کربی و… است و به موضوعاتی نظیر زندگی و اندیشه آلبر کامو، نقش رسانهها در تقویت جامعه مدنی و اندیشه سیاسی هانا آرنت و آزادی مطبوعات پرداخته است.
به گفته سعید فائقی سخنران مراسم، بیتا عظیمی نژادان مترجم کتاب سالها در مرکز گفتوگوی تمدنها کار کرده و مانند خود آلبر کامو کارش را با روزنامهنگاری شروع کرده است.در مقالهای که خانم عظیمینژادان از هانا آرنت ترجمه کرده آمده است: تنهایی ضمن آنکه حالتی شخصی است حالتی سیاسی نیز هست.
او ادامه داد: عظیمینژادان در سهگانهاش اتفاقا از خودش میگوید. در بخش اول که از گفتوگوی تمدنهاست خودش را روایت میکند و در بخش دوم که به کافههای معروف آنجا پاریس سر میزند و خودش نیز عاشق قهوه است و در بخش سوم که در باب آموزش است رابطه خودش با پسرش کسری، تلاشی است که او در داشتن نگاه بلند به آموزش دارد.
مهران فیاض؛ منتقد و کارشناس کتاب، سخنران بعدی این جلسه بود. او در مورد کتاب گفت: کتاب «آری صدا را باید بالا برد» مجموعهای از ۱۵ مقاله است که متاسفانه مقاله " نامه سرگشاده به جهان اسلام " که در مورد پرهیز از خشونت بود اجازه چاپ نگرفت. یکسوم از سایر مقالههای کتاب به آلبر کامو اختصاص دارد و بحث من نیز در مورد او خواهد بود.
فریدون مجلسی؛ دیپلمات بازنشسته و البته نویسنده و مترجم، نفر بعدی بود که از کتاب و مترجم گفت: وقتی سخن از رونمایی کتاب میشود گمان میرود باید کتابی حجیم با مطالب سنگین باشد. این کتاب کوچک است اما محتوای آن مقالاتی است از افرادی که بر روند فکری جهان موثر بودند و بخش مهمی از آن نیز به زندگی و اندیشه آلبرکامو پرداخته است.
مجلسی ادامه داد: نکته جالبی که در این کتاب به آن اشاره شده است رنجش سارتر از کامو و به زبان آوردن آن است. هر دو این افراد زمانی به کمونیسم و مارکسیسم دلبستگی یافته بودند ولی کامو زودتر دل میبرد. او شاهد آن بود که چگونه دو ایدئولوژی در آلمان نازی و شوروی در زمان استالین جان میلیونها انسان را به خطر انداخت و البته سارتر هم بعد از مدتی از این دلبستگی دست میکشد. اما عدهای معتقدند که علت اصلی این اختلاف بیش از اینکه ایدئولوژیک باشد، شخصی است. سارتر چون مرد چندان جذابی نبود به کاموی خوشقیافه و گیرا رشک میبرد.
مصطفی ملکیان؛ استاد فلسفه که عظیمینژادان درحالحاضر پروژه ترجمهای را زیرنظر او کار میکند، سخنران دیگر مراسم بود. او گفت: سه نکته مهم است که باید به آنها بپردازم. اول آنکه به درخواست خانم عظیمینژادان من موظفم که از پدر و مادر ایشان بسیار سپاسگزار باشم. بهخصوص پدر ایشان که در انتخاب و تصحیح متون بسیار کمک کردند و نکته دیگر آنکه من همیشه گفتهام بزرگترین خدمت به جامعه نه سیاسی و نه اقتصادی است بلکه خدمت فرهنگی است و در میان خدمات فرهنگی ترجمه از همه بزرگتر است. نکته دیگری که ملکیان به آن اشاره کرد این بود: مقالهای که اجازه چاپ نگرفت در مورد گریز از خشونتورزی و توصیه به مداراست.
ملکیان همچنین در مورد درسهایی که از اندیشه کامو می توان آموخت، گفت: کامو چهار شم داشت، شم فلسفی و روزنامهنگاری و هنرمندی که در نمایشنامهنویسیاش مشهود است و دیگری شم روشنفکری. من از سیر زندگی او و شم روشنفکری او شش درس آموختم. اول آنکه روشنفکر نباید از تنها ماندن وحشت داشته باشد و اینکه اگر روشنفکران هم عصرش او را طرد کنند، بترسد. ترس از تنهایی قدم اول وفادار نماندن به آمال و آرزوهاست.
درس دوم اعتراف به خطاست. کامو سریعا و صریحا به خطاهایش اعتراف میکرد. بدون آنکه سعی در توجیه خطای خود داشته باشد. درس سوم زندگی اصیل به تعبیر اگزیستانسیالیستهاست و زندگی براساس اصول و بدون سوار شدن بر موجهاست.
درس سوم این است که کامو در مشی روشنفکری نشان داد که ارزشهای اخلاقی به دیدگاه فلسفی خاص بستگی ندارد؛ او نشان داد که میتوان به ارزشهای اخلاقی بدون پایبندی به فلسفه وفادار ماند و مهم این است که در مقام عمل بتوانی به آنها پایبند بمانی.
درس پنجم آنکه کامو در فضای روشنفکری عبوس زمان به شادیها توجه میکند و سعی نمیکند فضای روشنفکری را تلخ نیز جلوه بدهد و به خوشی زندگی نیز میپردازد.
درس آخر این است که کامو بیش از آنکه روشنفکر سیاسی باشد، روشنفکر فرهنگی است و با وجود گرایشهای سوسیالیستی و در عین پرداختن به عدالت به اخلاق فکر میکرد.
این کتاب در ۹۵ صفحه و در قطع پالتویی در شمارگان ۱۱۰۰ نسخه به قیمت ۸۵۰۰ تومان توسط شرکت سهامی انتشار به بازار عرضه گردیده است.
نویسنده: فروزان زیبایی