یونس شکرخواه در تاریخ روزنامه نگاری ایران یک اتفاق است. اتفاقی که در همه سالهای پیش و پس از انقلاب تعدادشان، معدود و اندک است.
بنا به سوابق خدمتی، او نائل به بازنشستگی شد. اما خودش این را قبول ندارد و می گوید ما بازنشسته نیستیم. ما بازایستاده ایم.
او اهل شلوغ بازی و جنجال سازی نیست. بیشتر ترجیح می دهد فارغ از هیاهوهای پوچ، به لایه های درونی تری نقب بزند و از زاویه ای تازه تر به زندگی و اطراف بنگرد.
صفحه اینستاگرامی شکرخواه، بیش از ۲۸ هزار عضو دارد. او به تنهایی از بسیاری رسانه های چاپی و مجازی بیشتر مخاطب دارد. کلاس درس او، نه تنها به کلاس، که به کتابها هم محدود نیست. او با پیام های کوتاه و هایکویی در صفحه اینستاگرام همراه با تصاویر خاص و منحصر به فرد، به همه علاقمندان روزنامه نگاری و رسانه و سایر کسانی که او را از دور و نزدیک می شناسند، نشانه های تازه ای می دهد. او در پیامی می نویسد: مشکل همین خیال کردنهاست. زندگی کردن بی هیچ شاخ و برگی به اندازه کافی پر رمز و راز و جذاب است و باز می نویسد: روزنامه نگاری سم شرین است. ذره ذره می نشیند و به یغما می برد.
سخنان این استاد با دانش و متواضع همراه با اظهار نظر دیگر مسئولان و اساتید را در این باره بخوانید. شکرخواه، آبرو و شرف اهل رسانه است.
یونس شکرخواه در مراسم تجلیل از ۳دهه فعالیت روزنامه نگاری خود گفت: ممنونم از سه نهادی که زحمت برگزاری این مراسم را کشیدند. البته دوست داشتم این مراسم در خانه کوچکم که در ده سال اخیر آنجا بودم یعنی همشهری آنلاین برگزار شود اما عیب ندارد خیلی فرق نمی کند. من از کره دیگری نیامدهام. مهربانی را از مهدی فرقانی یاد گرفتم. ذکاوت و سرسختی را از خانیکی، تکنیک را تا حد زیادی از فریدون صدیقی، آرامش را از منصور سعدی و بزرگمنشی را از آقای دعای یاد گرفتم. نمیتوانم اسم رفقا را یکی یکی بیاورم؛ منظورم این است که من فرد نبودهام و محصول همه دوستان و همکارانم هستم. نسل ما نسل حاصل جمع است؛ قدر یکایک هم را دانستیم و شما جوانها هم قدر هم را بدانید.این روزنامه نگار پیشکسوت گفت: ما یادگرفتیم در طول سالهای فعالیتمان پاکت قهوه ای از جایی دریافت نکنیم. نسل ما نسل حاصل جمع هاست، ما قدر هم نسل هایمان را می دانستیم شما هم بدانید.
وی ادامه داد: ما ترجیح می دهیم تجربه هایمان را در اختیار سازمانها قرار دهیم اما آنها خودشان نمی خواهند. ما بازنشسته نیستیم بلکه باز ایستاده ایم؛ سازمانها نمی خواهند وگرنه هنوز هم می توانیم مدون کنیم، در کلاسها زنده باشیم و کارمان را انجام دهیم؛ ما را از دست ندهید. شکرخواه بیان کرد: ما هرطور شده پای تجارب می مانیم و آنها را منتقل می کنیم زیرا وظیفه خود می دانیم. ما اهل باندبازی نبودیم. ما روزنامه داری را آموختیم. به ما یاددادند که آویزان قدرت نباشیم و باید داوری کنیم. آموختیم روزنامه نگاری می کشتت مگر آنکه با آن زندگی کنی.
شکرخواه، درختی مهربان برای همه
در آغاز این مراسم، پیام سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد درباره شکرخواه قرائت شد. در این پیام آمده است: «شکرخواه در هر جایگاهی، از روزنامه نگار گرفته تا مدرس دانشگاه ،از مدیر رسانه تا مشاور ارتباطی، همواره تلاش کرده تا آنچه در راستای خدمت به مردم و پاسداری از ازرشهای انسانی است محقق شود.
صالحی در این پیام افزود: «نقش معلمی وی در عرصه علم ارتباطات به ویژه توسعه ارتباطات الکترونیکی و روزنامه نگاری برخط بر همه فعالان این عرصه روشن و واضح است. معلمی که کلاس درسش محدود به دانشکاه نشد و نیست و از هر فرصت و ظرفیتی برای آموزش نسل تازه استفاده کرده، اکنون چون درختی مهربان سایه اش را بر چند نسل از شاگردان خود گسترانیده است»
شکرخواه پایه گذار روزنامه نگاری آنلاین در کشور است
سعیدرضا عاملی در آئین تکریم ۳۰ سال تلاش رسانه ای یونس شکرخواه، استاد ارتباطات و روزنامه نگار، با اشاره به ویژگیهای ارتباطات گفت: اگر فرهنگ در جوامع شکل گرفته و تحقق یافته، در بستر رسانه بوده است. از این رو کیفیت فرهنگ درجامعه بستگی به ارتباطات آن جامعه دارد.
وی با اشاره به اینکه در حال رسیدن به روزنامه نگاری هوشمند هستیم، گفت: هوش مصنوعی در دنیا در حال قدرت گرفتن است. هوش مصنوعی به دنبال این است که فکر و رفتار انسان را تکرار کند و در مسیر فکر و عمل منطقی قرار گیرد. البته هوش مصنوعی باید از دخالت در زندگی خصوصی افراد جلوگیری کند.
استاد دانشگاه تهران تاکید کرد: امروز با وجود یونس شکرخواه ها به سرعت می توانیم به سمت و سوی روزنامه نگاری هوشمند حرکت کنیم.
عاملی در ادامه به ویژگیهای یونس شکرخواه اشاره و وجه اخلاق، کرامت، پایداری در امانت و تلاشگری را از ویژگیهای برجسته این پیشکسوت رسانه برشمرد و گفت: خبرهای بیهوده و دروغ باعث آزار مردم می شود، حق نداریم مردم را از طریق رسانه آزار دهیم. وی شکرخواه را از جمله افرادی برشمرد که در درست نویسی،کامل نویسی و پرهیز از هر راست نویسی مهارت خاصی داشت.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: باید توجه داشت که برخورد انسانها با یکدیگر بر اساس قضاوتهای پیشینی، کلیشهها و انگارههای ذهنی پیشساخته است یا اینکه به کرامتهای انسانی و اخلاقی توجه دارد؟ از این رو یکی از شاخصههای کیفیت ارتباطات که بر کیفیت فرهنگ اثرگذار است حیات داشتن، پویا بودن و ماندگاری ارتباطات است.
این مدرس ارتباطات دانشگاه همچنین به کنش و واکنشهای اجتماعی تحت تأثیرارتباطات کیفی هم اشاره کرد و اظهارداشت: عنصر ارتباطات کیفی بسیار میتواند روی جنبه تعاملات اجتماعی تاثیر گذار باشد.
حجت الاسلام عاملی خاطرنشان کرد: در ارتباطات هرچه با پدیده ارتباط بیشتری داشته باشیم اختلال فهم کمتر است ازاین رو منطق ارتباطی اقتضا میکند انسان با سوژه خود درگیر باشد و در این مسیر باهم بودن اهمیت مییابد.
مدرس گروه ارتباطات دانشگاه تهران همچنین با اشاره به زحمات یونس شکرخواه در زمینه روزنامهنگاری برخط، اظهارداشت: وی پایهگذار روزنامهنگاری برخط در ایران است و تجربه جامجم آنلاین و همشهری آنلاین حاصل زحمات اوست.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به شخصیت برجسته دکتر یونس شکرخواه گفت:اودوستی مهربانی محسوب میشود که ویژگی برجسته اش وجه اخلاقی اوست و همین وجه اخلاقی وی می باشد که کیفیت ارتباطات را برای ایشان و به دنبال آن روزنامهنگاری کیفی که محصول ارتباطات کیفی است را رقم زده است.
وی با اشاره به لزوم پایبندی رسانه به اخلاق انسانی و اجتماعی افزود: روزنامهنگاری معتبر و روزنامهنگاری غیرمعتبر باید قابلیت احصاء پیدا کنند و از همین رو تفاوت بین تولید رسانه اجتماعی و رسانه سنتی معتبر باید در زمینه شاخصههای مربوط به اعتبار مورد توجه باشد. در همین کیفیت روزنامهنگاری باید از دکتر شکرخواه به عنوان فردی نام برد که هرگز آبروی کسی را نبردهاند و هرگز در حوزه رسانه ای اجازه آبروریزی برای دیگران را ندادهاند.
حجت الاسلام عاملی با اشاره به اهمیت نقد در روزنامهنگاری گفت: ما حق نداریم با متنمان مردم را آزار دهیم و نقد روزنامه باید معطوف به حل مسئله باشد. قدرت نقدی اثرگذار است که ما را در کوچه بنبست رها نکند و زبان نقد، زبانی است که باید در یک کوچه باز و در مسیر رو به حل مسئله پیش برود.
شکرخواه فرزند زمانه خود است
در ادامه حسن نمکدوستتهرانی، روزنامهنگار پیشکسوت و از دوستان و همکاران قدیمی شکرخواه در سخنانی اظهار کرد: توهمی در جامعه است مبنی بر اینکه رورنامهنگاران وقتی میخواهند واقعیتی را روایت کنند، آن را تنزل میدهند. در حالی که اصلا چنین نیست. به طور کلی ما جهان را از دو طریق مستقیم و با واسطه فهم میکنیم. در این میان ما روزنامهنگاران، کنشگران فهم جهانِ روزمره هستیم. بدون ما جهان روزمره فهم نمیشود. قطار جهان نمیایستد که سالها بعد از رویدادها جامعهشناسها، فلاسفه و محققان مطالعه کنند و بگویند اتفاق چه بوده است! مردم که نمیتوانند صبر کنند ۵۰ سال بعد از کودتای ۲۸ مرداد یا انقلاب ۵۷، تاریخدانها این وقایع را روایت کنند.
او افزود: ما دانشمندان زندگی روزمره هستیم و به همین اعتبار است که از جمله مهترین منابع اطلاعاتی در هر رشتهای، رسانههاست. چرا امحققان اینقدر به کاغذهای شکسته و زرد شده روزنامهها در کتابخانه ملی و دانشگاه تهران مراجعه میکنند؟ اگر ما واقعیت را تنزل میدهیم، چرا همچنان مهمترین منابع برای پژوهش هستیم؟
نمکدوست خاطرنشان کرد: مهمتر از همه اینکه ما شناخت روزمره را دموکراتیک میکنیم و میگوییم هر کسی میخواهد میتواند از تلاش ما بهره ببرد و مانعی برای هیچ کسی قائل نمیشویم. در این میان عدهای دانشمند در این زمینه بیشتر و دقیقتر تلاش میکنند تا تعهد ما را به واقعیت بیشتر کنند. ماحصل کتاب «عناصر روزنامهنگاری» این است که مهترین ارزشی که روزنانهنگاری دارد این است که خودش را وقف حقیقت کند. کسانی هستند دانش نزدیک شدن روزنامهنگاران به حقیقیت را عمق و بسط ببخشند و آنها متخصصان ما هستند. کسانی که به ما میگویند خبر چیست؟ و چه ویژگیهایی دارد؟
این استاد روزنامهنگاری یادآور شد: مهمترین سازهای که ما روزنامهنگاران تولید میکنیم خبر است. مقاله و گزارش فرزند خبر هستند. به این موضوعات اشاره کردم که بگویم وجه دانشمند بودن آقای شکرخواه نباید مغفول بماند. او دانشمندی است که با خبر سر و کار دارد. پیشتر هم گفته بودم که در حوزه خبر آقای شکرخواه، دماوند هستند و دیگرانی همانند من، تپههای عباس آباد. در این میان ما احتیاج داریم که این دانش و روایتهای روزنامهنگارانه در سطح جامعه جاری شود. امروز یکی از معضلات ما این است که خبر در فرآیندهای طبیعی خود در سطح جامعه جریان پیدا نمیکند.
این روزنامهنگار افزود: همچنین ابهامی وجود دارد که بعضی میگویند روزنامهنگاری سنتی و روزنامهنگاری مدرن. با قاطعیت میگویم این اشتباه است. روزنامهنگاری همیشه مدرن بوده است؛ چون با خبر سر و کار دارد. ما مدیومها را عوض میکنیم و مفاهیم پایه خبری را تغییری نمیدهیم. خبر همیشه باید صحیح، دقیق و جامع باشد و در اسرع وقت به افراد بیشتری برسد. به این اعتبار میگویم که آقای شکرخواه چه زمانی که در روزنامه کار میکردند و چه الان که چهره شاخص روزنامهنگاری مدرن هستند، این نگاه را داشتند. او همیشه فرزند زمانه خود بوده است.
مشکل فراموش شدن تجربه هاست
سید فرید قاسمی از دوستان استاد شکرخواه نیز گفت: من هرچقدر بنویسم از خلق مبتکرانه و بزرگانه ایشان، کم نوشته ام.روزنامه نگاری در ایران بسیار مظلوم است و این مظلومیت هم برای دیروز و امروز نیست. وقتی شیوه نامه نگارش فارسی موجود نبود روزنامه نگاران بودند که آن را نوشتند.
وی افزود: اهل علم برای اینکه خودشان را متمایز کنند نگاه خوبی به روزنامه نگاران ندارند.امروزه می گویند مفاخر ما را کشورهای خارجی تصاحب کرده اند در صورتیکه روزنامه نگاران هم در داخل کشور توسط گروه های مختلف تصاحب شده اند.
این روزنامه نگار پیشکسوت بیان کرد: کسانی که از حرفه ما دور شده اند برحسب میل و علاقه نبود. زمان و زمینه برای حضور بیشتر آنان وجود نداشت. امروزه اگر مشکل روزنامه نگاری در ایران کاغذ است حل شدنی است اما فراتر از آن فراموش شدن تجربه هاست که باید فکری کرد. مشکل تحریریه های ایران اول رفتن صدیقی ها، قاضی زاده ها و بعد هم تلاش نمک دوست ها برای رسیدن به بازنشستگی است.
شکرخواه سرمشق ماست
سید محمود دعایی مدیرمسئول روزنامه اطلاعات گفت: افراد بسیاری در روزنامه اطلاعات دست مرا گرفتند و برایم قوت قلب بودند که یکی از آنها یونس شکر خواه است. او با مشق هایش به ما سرمشق می داد. وی افزود: انصاف، دانایی و ادب از مهمترین ویژگی های استاد شکرخواه است و به وجود ایشان افتخار میکنم.
شکرخواه همیشه پل بوده نه دیوار
دکتر هادی خانیکی استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی نیز با اشاره به نحوه ورود یونس شکرخواه به عرصه روزنامهنگاری از روزنامه اطلاعات، به ویژگیهای اخلاقی این روزنامهنگار پیشکسوت اشاره کرد و با تاکید بر تقویت گرایشهای همدلانه در جامعه روزنامهنگاری، گفت: دکتر شکرخواه در تمام عمرش، پل بوده به جای دیوار. جامعه روزنامهنگاری نیازمند کسانی است که اعتقاد به تقویت همگرایی داشته باشند و به جای آنکه روی شکافها و گسستها حرکت کنند، سعی داشته باشند بر روی پیوستها حرکت کنند.
شکرخواه هیچ گاه گره برپیشانی نداشته است
محسن اسماعیلی حقوقدان درباره یونس شکرخواه گفت: حدود ۲۵ سال است که با او ارتباط دارم و همواره از دوستی اش بهره بردهام. یک ویژگی و دانش برتری که دارند این است که علاوه بر دانش ارتباطات هنرش را هم دارا هستند. وی افزود: استاد شکرخواه آثار فراوانی دارند و شاگردان بسیاری تربیت کرده اند.آنها در فناوری های نوین هم پیشتاز هستند و دومین ویژگی مهمش، منش و رفتار اوست. شکر خواه فروتنی آشکار، بی ادعایی کم یاب، همیشه خندان و تشنه به یادگیری بوده اند.
اسماعیلی گفت: استاد شکرخواه هیچ گاه گره برپیشانی نداشته و همواره در برابر مسائل مختلف حلیم و بردبار بوده اند. اگر بخواهم تیتری برای حضور خود در این مراسم درج کنم می نویسم من به احترام تلفیق دانش و منش به اینجا آمدم. وی افزود: بسیاری از افراد که دانش دارند اما منش ندارند برای جامعه مضر هستند، عده ای هم هستند که منش دارند اما پس از به دست آوردن دانش آن را فراموش می کنند که شکر خواه این دو ویژگی را باهم دارد.
نام گذاری سالنی به نام شکرخواه
مهدی محمدی رئیس فرهنگسرای رسانه ضمن خیرمقدم به حضار در سخنانی گفت: چند صباحی است که دکتر شکرخواه به این مکان میآیند. برای ما شاگردان فقط و فقط ذکر خاطراتشان هم یک فرصت استثنایی است.
وی افزود: به این فکر کردم که این سالن اجتماعات در فرهنگسرای رسانه به نام استاد شکرخواه نامگذاری شود، اما دیدم که بسیار کم است و تمام تحریریهها به نام استاد است. با این حال با کسب اجازه از استاد، این سالن که در وسع ما است را به نام ایشان نامگذاری می کنیم. در هر علمی پدر، آقا و.... داریم به نظرم استاد شکرخواه را باید آقای ارتباطات نامید.
یونس شکرخواه متولد ۲ تیر سال ۱۳۳۶ در مشهد که پدر روزنامه نگاری آنلاین ایران نیز محسوب میشود، دارای کارشناسی مترجمی زبان انگلیسی، کارشناسی ارشد ارتباطات و دکترای علوم ارتباطات است. وی فعالیت حرفهای روزنامهنگاری خود را از سال ۱۳۶۰ با ترجمه مقالهای برای روزنامه اطلاعات آغاز کرد. شکرخواه از متخصصان حوزه دانش ارتباطات و از مترجمان این رشته به زبان فارسی است.
پایاننامه دکتری شکرخواه کتابی با عنوان روزنامهنگاری سنتی و روزنامهنگاری سایبر است که در آن به بررسی نگرش صاحبان نظر درباره آثار فناوریهای نوین ارتباطی بر آزادی بیان پرداخته است.
شکرخواه عضو هیات مؤسس و عضو هیات رئیسه انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی، عضو گروه چندرسانهای فرهنگستان هنر بوده و همچنین وی عضو هیات امنا و عضو شورای علمی مدرسه ملی سینمای ایران است. او در دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی و در مرکز مطالعات و تحقیقات رسانهها تدریس کرده است و در حال حاضر عضو هیات علمی دانشکده مطالعات جهان در دانشگاه تهران است و دروس نظریههای ارتباطات، سایبر ژورنالیسم، تحلیل گفتمان انتقادی، سینما و رسانههای بریتانیا و مطالعات فرهنگی را تدریس میکند.
در کارنامه وی، دبیری بخش بینالملل و عضویت در شورای تیتر کیهان (۱۳۷۷-۱۳۶۱)، عضویت در شورای علمی فصلنامه رسانه، ماهنامه تخصصی صنعت چاپ، فصلنامه پژوهشهای ارتباطی، عضویت در شورای سردبیری کتاب هفته، سردبیری جام جم آنلاین (۱۳۸۴-۱۳۸۱) و سردبیری همشهری آنلاین (از سال ۱۳۸۵) به چشم میخورد.